فنی مهندسی
هنوز بسیاری از ما آرزوی داشتن یک مدرک تحصیلی از بهترین دانشگاهها را داریم و هنوز آرزو میکنیم که ما را دکتر یا مهندس لقب دهند، اما همه ما میدانیم که داشتن تمام این امتیازها به معنی داشتن شان اجتماعی و اقتصادی و برخورداری از آینده کاری روشن نیست.
شاید به همین دلیل در سالهای گذشته توجه به آموزشهای فنی و حرفهای برای برونرفت از مشکل بازار کار دانشآموختگان دانشگاهی بیشتر شد، ولی این آموزشها نیازمند تدوین راهبردهای منسجم و منظمی است تا حلقه ارتباط میان مراکز کاریابی و مهارتآموزی محکمتر شود.
امیرمحمد پرویز معاون وزیر کار و رئیس سازمان فنی و حرفهای کشور که از حدود 4 ماه قبل به این سمت منصوب شده از تصمیمها و برنامههای سازمان در سال جدید میگوید
سازمان فنی و حرفهای سازمان وسیعی با دامنه فعالیت بالاست که با دیگر وزارتخانهها و نهادها ارتباط مستمر دارد، اما اقدامات سازمان شما غالبا به پای سایر نهادها نوشته میشود، ابتدا از فعالیتهایتان بگویید وبعد به دیگر سوالات برسیم.
سازمان فنی و حرفهای ظرفیتهای متعددی دارد. یکی مراکز آموزش دولتی که حدود 565 مرکز آموزش فنی ـ حرفهای دولتی در کل کشور، آموزش پادگانها، زندانها، روستاها و مراکز صنعتی و بنگاههای اقتصادی و مراکز آموزشی جوار دانشگاه که هر کدام از این اینها یک گروه هدف را تحت پوشش میگیرند. یک گروه هدف ما شاغلان هستند، گروه دیگر کارجویان شهری و روستایی و نیز افرادی که به عنوان جویندگان کار در هر جا بخصوص مراکز غیردولتی که خواهان آموزش هستند. ما بیش از 14 هزار آموزشگاه فنی و حرفهای آزاد داریم. اصل ما بر توانمندسازی نیروی انسانی است و در هر سازمانی به اعتقاد ما ظرفیت نیروی انسانی از اهمیت بالایی برخوردار است و در بیشتر کشورهای در حال توسعه و توسعهیافته بیشترین سرمایهگذاری بر نیروی انسانی صورت میگیرد. پس ما هم قصد داریم با توجه به نیاز جامعه به این نیروهای توانمند و متخصص توجه کنیم. افرادی که به حوزه فنی و حرفهای وارد میشوند، به دلیل تمرکز سازمان بر مباحث عملی و مهارتی، وارد بازار کار میشوند تا دستکم نیازهای خود را تامین کنند.
به طور متوسط هر سال چند نفر به چرخه مهارتآموزی سازمان شما وارد میشوند و پیشبینی شما برای سال جدید چقدر است؟
براساس نگاه آماری ما طبق نفر ـ دوره بررسی میکنیم. حدود 3 میلیون نفر ـ دوره را میتوانیم تحت پوشش قرار دهیم.
تقاضا در همین حد است یا تعداد متقاضیان بیشتر است؟
براساس ماموریت ما، تقاضا بسیار بیشتر است، اما ظرفیت ما بیش از این نیست. ما چه به لحاظ گسترده و چه به لحاظ تنوع رشتههای آموزشی در پی توسعه ظرفیتهایمان هستیم. حدود 31 رشته آموزشی هم وجود دارد که افراد متناسب با علاقه خودشان و نیاز جامعه میتوانند در این دورهها شرکت کنند.
بیشترین تقاضا برای کدام رشتههاست؟
ما بیشترین فراوانی را در رشته فناوری اطلاعات و نیز صنعت ساختمان، هتلداری، گردشگری و حسابداری داریم که به خصوص متقاضیان خانم به صنایع دستی گرایش دارند و به طور کلی سهم خانمها در رشتههای صنایع دستی و خدمات بیش از آقایان است.
گاهی دیده میشود توزیع مراکز فنی و حرفهای در سراسر کشور عادلانه نیست. خیلی از شهرستانها به اندازه کافی از وجود این مراکز بهره نمیبرند یا توزیع رشتهها براساس تقاضا نیست؟
آنچه طبق برنامهریزیهای ما نشان میدهد و قصد داریم از سال 89 توسعه دهیم، براساس سند توسعه هر استان و آمایش سرزمین و تقاضا و نیاز بازار کار به توسعه مراکز و رشتهها میپردازیم. ما از سال جاری قصد داریم براساس این پارامترها توسعه را آغاز کنیم و اگر مرکزی طبق تقاضای موجود عمل نمیکند، اصلاح شود و اینگونه نباشد که همه به مراکز به صورت حضوری بیایند. بلکه قرار است برخی آموزشها را به صورت تیمهای سیار ارائه کنیم و پس از اشباع منطقه، دوباره حرفههای جدید و مقتضیات منطقه آن آموزشها را ارائه کنیم. در حوزه روستاها هم سعی داریم امسال تعداد بیشتری از روستاییان را تحت پوشش آموزشهای مورد نیازشان قرار دهیم.
این نیازسنجی که شما اشاره میکنید، از چه طریقی صورت میگیرد؟ در حال حاضر شاید جوانان یک منطقه نیاز به آموزشهای خاصی داشته باشند که هنوز بازار کار به آن نیاز نداشته باشد. شما بر چه اساسی عمل میکنید؟
ادارات کل آموزش فنی و حرفهای در استانهای مختلف براساس زمینههای موجود در هر منطقه، آنها را شناسایی میکنند و میگویند این حرفه در این منطقه برای بقا به آموزشهای خاص نیاز دارد. بعد این گزارشها را به سازمان فنی و حرفهای منتقل میکنند.
در سند چشمانداز 20 ساله یا به عبارت بهتر در برنامههای بلندمدت، آموزشهای فنی و حرفهای در کجا قرار گرفته است و آیا برای ارتقای سطح این آموزشها برنامههای اجرایی تعریف شده یا در حد کلیات از آن سراغ گرفتهاند؟
ببینید هر توسعه اقتصادی بدون توجه و دسترسی به نیروی انسانی ماهر امکانپذیر نیست، بنابراین جایگاه ویژهای را آموزشهای فنی و حرفهای، هم در سند چشمانداز 20 ساله و هم در قانون برنامه پنجم به خود اختصاص داده است. چون باور داریم که اگر بتوانیم افراد را آموزش دهیم، میتوانند به نحو احسن هم به افزایش بهرهوری کمک کنند و هم کاهش هزینهها و جلوگیری از اتلاف منابع منجر شوند. به همین دلیل این آموزشها مورد غفلت قرار نگرفته است.
اگر این رویکردی که شما میگویید درست باشد، پس باید در بحث بودجه هم بودجه مناسبی به آموزشهای فنی و حرفهای و سازمان شما اختصاص یافته باشد؟
ما بودجهای را پیشنهاد کردهایم، البته من به میزانش ورود پیدا نمیکنم و به جزئیات نمیپردازم.
بودجه شما نسبت به سال قبل چقدر افزایش پیدا کرده است؟
ما براساس توسعه ماموریتهایمان خواستار افزایش بودجه بودهایم.
معمولا یکی از بهانههای مهجوریت آموزشهای کاربردی و فنی و حرفهای، کمبود اعتبارات است. بالاخره این افزایش چقدر بوده؟
ما براساس تعاملات سازنده با نمایندگان مجلس درخواست داشتهایم که سازمان ما را حمایت کنند یا پایه بودجه را افزایش دهند یا دستکم با پیشنهاد ما موافقت کنند.
بودجه امسال شما چقدر بوده است؟
حدود 160 میلیارد تومان.
سازمان شما، زیرمجموعهای از وزارت کار است و به هر حال تماسهای زیادی به لحاظ کاری بین شما و این وزارتخانه وجود دارد. چقدر آموزشهای فنی و حرفهای توانسته از بار بیکاری موجود کم کند؟
البته ما در بحثی که همیشه مطرح میشود باید بگوییم اینجا یک سازمان آموزشی است. بحث کار و بیکاری مدخلیتی به ما ندارد. ما همه افرادی را که آموزش بخواهند، آموزش میدهیم و البته بخشی از افرادی که آموزش و مهارت فنی و حرفهای میآموزند جزو شاغلان هستند.
من عرض کردم که شاغلان هم در سازمان ما آموزش میبینند که یا بازآموزی است یا ارتقای مهارت. افرادی که در هر رتبهای فعالیت میکنند، برای پایداری در شغلشان و به روز شدن مهارتها میتوانند از این آموزشها برخوردار شوند. گاه افراد با این گونه آموزشها به خوداشتغالی میرسند و توانایی ایجاد شغل را پیدا میکنند.
یعنی شما با مراکز کاریابی وزارت کار هیچ ارتباطی ندارید؟ در حال حاضر بسیاری از افراد ماهر بر اثر عوامل مختلف مثل اختلاف با کارفرما، ورشکستگی واحد تولیدی و... بیکار میشوند. چه بسا این افراد از دل سازمان شما بیرون آمدهاند. یعنی شما پس از مهارتآموزی، آنها را رها میکنید؟
بنا را بر این گذاشتهایم که یک حلقه اتصالی میان مراکز کاریابی، صنعت و مراکز آموزشی ما ایجاد شود که بتوانیم در شغلیابی هم به افراد ماهر کمک کنیم.
آقای پرویز! بنای سازمان شما بر این مساله که ارتباط باید بین مراکز کاریابی و صنعت و فنی و حرفهای باشد، قرار گرفته است، در حالی که دغدغه بزرگ جوانانی که آموزش فنی و حرفهای میبینند کار است. از این مساله نمیتوانید براحتی بگذرید. بچهها انتظار دارند با این مهارتها توان امرار معاش پیدا کنند. برنامهای دارید که این حلقه ارتباطی از حد حرف و برنامه خارج شود و تضمین بیشتری پیدا کند؟
ما آماده هستیم. سازمان ما ظرفیتهایی دارد. مشکل جامعه ما مشکل کار نیست. مشکل اینجاست که افراد توانمندی ندارند. اگر فردی کار بلد باشد براحتی میتواند کار پیدا کند. بسیاری از افراد لیسانس و فوقلیسانس دارند، اما مهم است که چه کاری میتوانند انجام دهند. مرز بین دانش و توانش وجود دارد. در آموزشهای فنی و حرفهای بحث توانایی افراد مطرح است.
مشکل جامعه ما مشکل کار نیست. مشکل اینجاست که افراد، توانمندی ندارند. اگر فردی کار بلد باشد براحتی میتواند کار پیدا کند. بسیاری از افراد لیسانس و فوقلیسانس دارند اما مهم است که چه کاری میتوانند انجام دهند
ما میخواهیم افراد توانمند شوند. دانش، مباحث نظری را شامل میشود. افراد به لحاظ عملی تربیت میشوند. ما صددرصد باور داریم و دعا میکنیم کسانی که این آموزشها را ببینند، قدر و سهمشان را در بازار کار پیدا کنند و دستکم شانس جذب در بنگاههای اقتصادی برای این افراد بیشتر است. ما انتظار داریم رسانهها، فرهنگ این آموزشها و تشویق به این آموزشها را بیشتر مدنظر قرار دهند و ما را در این راه یاری کنند تا افراد بیشتری را تحت پوشش آموزشهای فنی و حرفهای قرار دهیم و در این خصوص، بحث آموزش هر روستا را به صورت صددرصدی اعلام کردهایم. یعنی اگر افرادی هستند که در روستا ها بخواهند آموزشهای فنی و حرفهای ببیند ما به صورت رایگان این آموزشها را ارائه میکنیم و تیمهای سیار در نظر گرفته شده و پایگاههایی با عنوان هجرت دایر شده که همکاران ما به افرادی که در روستاها به آموزش نیاز دارند، آموزش فنی و حرفهای ارائه میکنند. از سوی دیگر ما توجه ویژهای به مشاغل خانگی داریم. شیوه استفاده و انجام این مشاغل را هم به متقاضیان میآموزیم.
این مشاغل خانگی شامل چه مهارتهایی هستند؟
همه مهارتهایی که به تجهیزات گرانقیمت و سولههای آنچنانی نیاز ندارند و فردی میتواند در منزل خودش این کارها را انجام دهد.
مخاطب این مشاغل صرف خانمها هستند؟
خیر آقایان هم میتوانند باشند. جوانان و نوجوانان هم میتوانند این مشاغل را داشته باشند. در بسیاری از کشورها، این فرصتها را ایجاد کردهاند. یک کارخانه پوشاک را در شهری مثل تهران در نظر بگیرید. یک سرمایهگذار برای اداره این کارخانه هزینههای سرسامآوری را تحمل میکند، اما در بسیاری از زمینهها میتواند، کار را به افرادی که بیرون از کارخانه مشغولند ارائه کند. یعنی در منازل، بسیاری از افراد با هزینههای کمتری به تولید برخی کالاها کمک میکنند یا مشاغل دیگر مثل گلسازی، پوشاک، سنگهای قیمتی، فرش و گلیم و... .
آموزشهای شما هم در بخش مشاغل خانگی در همین راستاست؟
بسیاری از آموزشهایی را که ما میدهیم، افراد را قادر میسازد به این مشاغل بپردازند. حدود 2 هزار حرفه استانداردسازی شده و بخشی از این حرفهها به مشاغل خانگی اختصاص دارد، بخصوص صنایع دستی که در بخش مشاغل خانگی جای میگیرد.
فهرست این آموزشها در سایت رسمی سازمان شما وجود دارد؟
تعدادی از آنها وجود دارد که بقیه در حال آمادهسازی است، اما شاخص و ویژگی مهم چنین مشاغلی این است که نیازمند تجهیزات سنگین نیستند و یکی دو نفر در منازل میتوانند این مشاغل را انجام دهند. شاید برخی کارگاههای کوچک را هم بتوانند با مبلغ 3 میلیون تومان ایجاد کنند که اجاره آنچنانی هم بابت آنها پرداخت نکنند.
میتوانیم بگوییم سال 89 سال رایگان شدن آموزشهای فنی و حرفهای و توسعه ظرفیتهاست؟
صد درصد.
قول چه تسهیلاتی را میدهید؟
تسهیلاتی را که می توانیم برای مشاغل خانگی ارائه کنیم، وامهایی است که از طریق صندوق مهر امام رضا(ع) به افرادی که طرحهایی را ارائه کنند اختصاص مییابد و حتی تفاهمنامهای را با این صندوق امضا کردهایم که افرادی که از سازمان، گواهینامه فنی و حرفهای دریافت کنند تسهیلات را سریعتر دریافت کنند.
وزیر کار اخیرا طرح ادغام را مطرح کردهاند که گویا قرار است همه آموزشهای موازی مثل کار ـ دانش، فنی و حرفهای و علمی ـ کاربردی در یک مجموعه ادغام شود، نظر شما چیست، چون برخی مدیران این حوزه چندان راضی به این ادغام نبودهاند.
البته من واکنش منفی نشنیدهام.
ولی برخی اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس این ادغام را غیرضروری خواندهاند؟
من در کمیسیون حضور داشتهام. شاید از نظر شما، هنوز اجماعی صورت نگرفته، در حال حاضر بسیاری از آموزشهای مهارتی توسط سازمانهای متعدد ارائه میشود که منجر به بینظمیهایی شده است. مکانیزمهای اجرایی این ادغام باید تدوین شود. تا به حال آنچه کمیسیون آموزش و تحقیقات تصمیم گرفته، تایید ادغام بوده است.
البته بعضی نمایندگان با رسانهها صحبت کردهاند و واکنش شان چندان مثبت نبوده و این نارضایتی هم باعث تغیر برخی مطبوعات شد.
البته دیدگاه متفاوت است، در بحث بین نمایندگان شاید عدهای مخالف باشند، اما رای به اکثریت است که به نظر میرسد تعداد دیدگاههای مثبت بیشتر باشد، چون نظر این است که آموزشهای فنی و حرفهای تحت مدیریت واحد قرار بگیرد. البته ما اجباری نداریم که همه زیر نظر سازمان قرار بگیرند، مهم نظر هیات دولت و مسوولان است.
یکی از نهادها و سازمانهایی که آموزشهای مشابهی ارائه میکنند، بخش آموزش فنی و حرفهای در مدارس است، با توجه به نزدیکی حوزه کار شما با آنها، نظرتان درباره کیفیت آموزشها در این بخش چیست؟
آنچه در آموزش و پرورش تحت عنوان فنی و حرفهای ارائه میشود، تحت عنوان مجموعه هشتم 42 واحد مهارتی است که تابع استاندارد سازمان فنی و حرفهای است که در صورت عدم کسب نمره قبولی، آموزش و پرورش به آنها گواهی پایان دوره نخواهد داد. به هر حال برای سایر سازمانها هم میتواند این اتفاق رخ دهد. بنده اعتقاد دارم اگر بخواهیم افرادی را به جامعه تحویل دهیم که حداقلهای مهارت را داشته باشند، باید آموزشهای استانداردی را فرابگیرند.
برای آموزش و پرورش 42 واحد تعریف شده، اما برای سایر سازمانها میتوان حجم کمتری را هم تعریف کرد و آنچه ما میگوییم تحت عنوان دانشگاه علمی ـ کاربردی، شاید ادعا شود که دانشجویان بعد از فارغالتحصیلی از این دانشگاه سریع کار پیدا میکنند، ولی آنچه نادیده گرفته میشود این است که بیشتر افرادی که جذب این دانشگاه میشوند، شاغلان هستند و قبل از ورود به دانشگاه، شغل خود را داشتهاند که برای این که بتوانند از مزایای طرح طبقهبندی مشاغل استفاده کنند، مدرکی میگیرند تا بتوانند گروهشان را ارتقا دهند. پس این ادعا که دانشگاه علمی ـ کاربردی 80 درصد فارغالتحصیلان خود را در بازار کار جذب میکند، درست نیست چون این افراد از قبل شاغل بودهاند.
کتایون مصری
گروه جامعه
Design By : Pichak |